Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao (BTNG) ASEAN-Trung Quốc và Hội nghị BTNG hợp tác Mê Công-Lan Thương (MLC) lần thứ 6 thành công tốt đẹp; mục tiêu tăng tốc phân phối và xây dựng lộ trình đàm phán hướng tới thỏa thuận miễn trừ quyền sở hữu vaccine ngừa Covid-19 đã được thông qua tại Hội nghị Bộ trưởng Thương mại APEC và cuộc họp của WTO…

Những đồng thuận quan trọng này là những nội dung chính trong dòng chảy thông tin thời sự thế giới tuần qua.

1. Dấu mốc quan trọng, góp phần tạo động lực thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Trung Quốc

Tuần qua, Hội nghị đặc biệt BTNG ASEAN-Trung Quốc, Hội nghị BTNG hợp tác MLC lần thứ 6 đã diễn ra tại Trùng Khánh, Trung Quốc và đạt được nhiều kết quả tích cực, quan trọng.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng cho biết, tại Hội nghị đặc biệt BTNG ASEAN-Trung Quốc, kết quả quan trọng nhất là các nước đều đề cao và khẳng định tầm quan trọng chiến lược của quan hệ ASEAN-Trung Quốc đối với khu vực cũng như sự đóng góp của quan hệ này đối với sự phát triển của từng nước; đồng thời, cam kết nỗ lực thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc ngày càng phát triển, trên cơ sở cùng có lợi, tôn trọng và hiểu biết lẫn nhau, đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển thịnh vượng ở khu vực và trên thế giới.

Các Bộ trưởng chia sẻ nhiều định hướng phát triển quan trọng cho quan hệ hai bên trong thời gian tới. Theo đó, hai bên nhất trí dành ưu tiên cao tăng cường hợp tác kiểm soát Covid-19 và thúc đẩy phục hồi. Trung Quốc khẳng định tiếp tục hỗ trợ các nước ASEAN nâng cao năng lực y tế ứng phó dịch bệnh, nghiên cứu, phát triển, sản xuất và phân phối vaccine, đồng thời đẩy mạnh cung cấp vaccine cho các nước ASEAN. Trung Quốc sẽ tích cực hợp tác với ASEAN thúc đẩy phục hồi toàn diện và bền vững thông qua hỗ trợ triển khai Khung phục hồi tổng thể ASEAN, thuận lợi hóa thương mại-đầu tư thông qua tận dụng hiệu quả Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) và sớm đưa Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) có hiệu lực. Các Bộ trưởng cũng nhấn mạnh tăng cường hợp tác vì mục tiêu phát triển bền vững, hướng đến tăng trưởng xanh, phục hồi bền vững, cân bằng giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường.... 

Hội nghị khẳng định duy trì môi trường hòa bình, an ninh, ổn định ở khu vực, trong đó có ở Biển Đông, là quan tâm và lợi ích chung của cả ASEAN và Trung Quốc. Các Bộ trưởng hoan nghênh Cuộc họp các quan chức cao cấp ASEAN-Trung Quốc về triển khai Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) lần thứ 19 diễn ra trước đó, cam kết tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, nối lại tiến trình đàm phán xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982).  

Kết thúc hội nghị, nước điều phối Philippines và Trung Quốc đã ra Tuyên bố Đồng Chủ tịch thông báo kết quả Hội nghị đặc biệt BTNG ASEAN-Trung Quốc.

Tại Hội nghị BTNG MLC lần thứ 6, các bộ trưởng đã đề ra 4 nội dung ưu tiên cho thời gian tới gồm: Hợp tác nguồn nước và môi trường nhằm giải quyết các vấn đề lớn của khu vực như môi trường sinh thái sông Mê Công, lũ lụt và hạn hán, biến đổi khí hậu; tăng cường hợp tác ứng phó dịch Covid-19; phục hồi kinh tế sau đại dịch; khuyến khích hợp tác giữa chính quyền địa phương 6 nước để phát huy tiềm năng và lợi thế cạnh tranh của các địa phương và nâng cao hiệu quả chung của MLC. Những định hướng này đặt cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch hành động MLC trong giai đoạn 5 năm tiếp theo.

2. EURO 2020 chính thức khai mạc: Biểu tượng chiến thắng dịch bệnh

Sau một năm bị trì hoãn vì đại dịch Covid-19, rạng sáng 12-6, Vòng chung kết EURO 2020 chính thức bắt đầu với lễ khai mạc hoành tráng và rực rỡ sắc màu trên sân vận động Olimpico của Italy. Khoảng 17.000 khán giả đã có mặt để trực tiếp theo dõi buổi lễ và trận mở màn giữa đội chủ nhà và Thổ Nhĩ Kỳ. EURO 2020 là sự kiện được xem là một biểu tượng chiến thắng dịch bệnh trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp hiện nay.

Năm nay, lần đầu tiên trong lịch sử, EURO sẽ được tổ chức tại 11 địa điểm ở 10 quốc gia: Anh, Italy, Đức, Nga, Azerbaijan, Hungary, Tây Ban Nha, Romania, Hà Lan, Đan Mạch và vùng Scotland (Vương quốc Anh). Với những diễn biến tích cực hiện nay tại châu Âu về tỷ lệ lây nhiễm cũng như mức độ bao phủ của vaccine ngừa Covid-19, UEFA tự tin rằng giải đấu kéo dài một tháng này có thể diễn ra an toàn mà vẫn tạo điều kiện cho khán giả tới sân theo dõi các trận đấu. Chính quyền những thành phố đăng cai EURO 2020 đã xác nhận các sân vận động sẽ được lấp đầy từ 22% đến 100% chỗ ngồi.

Không chỉ ghi dấu ấn về quy mô tổ chức, EURO 2020 còn là sự hội tụ những lần đầu tiên trong lịch sử của giải đấu danh giá nhất châu Âu này, như diễn ra trong năm lẻ, không phân biệt đội chủ nhà hay đội khách, sử dụng công nghệ VAR, số lượng cầu thủ nhiều kỷ lục (26 người thay vì 23), mỗi đội được phép thay 5 - 6 người (trước đó chỉ là 3) trong một trận đấu hay “nhiệm kỳ ngôi vương” của Bồ Đào Nha được kéo dài tới 5 năm… Hầu hết những yếu tố đặc biệt trên là do sự điều chỉnh của UEFA để hạn chế tác động tiêu cực từ đại dịch Covid-19.  

3. APEC đạt đồng thuận về tăng tốc phân phối vaccine ngừa Covid-19

Ngày 5-6, các bộ trưởng thương mại 21 nền kinh tế thành viên Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) đã nhất trí mục tiêu đạt được sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ trong bối cảnh đại dịch Covid-19, bắt đầu bằng việc tăng tốc phân phối vaccine.

Trong một tuyên bố chung, các bộ trưởng thương mại APEC nêu rõ: "Nhận thức được vai trò của tiêm chủng mở rộng ngừa Covid-19 như một lợi ích công cộng toàn cầu, chúng tôi cần khẩn cấp đẩy nhanh việc sản xuất và phân phối vaccine ngừa Covid-19 một cách an toàn, hiệu quả, đảm bảo chất lượng và giá cả phải chăng".

Tuyên bố cũng nhấn mạnh vai trò của thương mại và đầu tư trong việc đảm bảo tiếp cận rộng rãi và bình đẳng đối với vaccine. Bên cạnh đó, các bộ trưởng APEC cũng được cho là đã thảo luận về việc loại bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine ngừa Covid-19, hiện đang được đàm phán tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).  

Ngoài tuyên bố chung nói trên, các bộ trưởng cũng đưa ra một tuyên bố riêng rẽ chuỗi cung ứng vaccine ngừa Covid-19, trong đó nêu rõ các nền kinh tế APEC sẽ đẩy mạnh sự lưu thông và vận chuyển của mọi loại vaccine cùng các hàng hóa liên quan, thông qua các cảng trên biển, trên bộ và cảng hàng không.

Việc Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) đạt đồng thuận về tăng tốc phân phối vaccine ngừa Covid-19, coi đây như một trong những biện pháp chủ chốt để phục hồi kinh tế trong bối cảnh đại dịch, có thể xem là một bước chuyển cần thiết trong chiến lược chống dịch của khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

4. Nghị viện châu Âu thông qua chứng chỉ xanh kỹ thuật số 

Nghị viện châu Âu (EP) đã chính thức thông qua chứng chỉ xanh kỹ thuật số về Covid-19 của châu Âu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại khắp EU và khu vực Schengen từ mùa Hè này.

Chứng chỉ gồm 3 nội dung là chứng nhận tiêm vaccine, kết quả xét nghiệm PCR âm tính hoặc chứng minh có miễn dịch sau khi đã mắc Covid-19, cho thấy người sở hữu chứng chỉ này không làm lây lan dịch bệnh. Có tên chính thức là "Chứng chỉ Covid kỹ thuật số của Liên minh châu Âu" sau khi được gọi là "chứng chỉ xanh", văn bản này do một quốc gia thành viên cấp và phải được các quốc gia khác chấp nhận làm bằng chứng hợp lệ. Văn bản này được cấp miễn phí dưới dạng giấy hoặc điện tử. 

Theo các quy định thì đây không phải là một giấy thông hành. Người nhập cảnh có chứng chỉ này sẽ không phải trải qua thời gian cách ly hay xét nghiệm khi tới một quốc gia thành viên EU khác. Cho đến nay, hơn 1 triệu người ở châu Âu đã nhận được “Chứng nhận kỹ thuật số về Covid của EU".  

5. Cơ hội mở kho vaccine ngừa Covid-19 của thế giới

Sau cuộc họp kết thúc rạng sáng 10-6, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã nhất trí xây dựng lộ trình đàm phán hướng tới soạn thảo một thỏa thuận về việc miễn trừ quyền sở hữu vaccine, nhằm đạt mục tiêu tăng cường cung cấp vaccine cho các nước đang phát triển. Các cuộc thảo luận dự kiến bắt đầu thảo luận ngày 17-6 để xác định hình thức đàm phán. Kết quả về việc miễn trừ quyền sở hữu vaccine vẫn chưa ngã ngũ, nhưng việc các thành viên WTO đồng ý khởi động đàm phán đã được đánh giá là một bước tiến, bởi đây là chủ đề gây tranh cãi giữa các nhóm nước và các hãng dược thời gian qua.

Các bên ủng hộ đề xuất này nhấn mạnh việc miễn trừ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine cho phép thế giới tiếp cận công bằng với các công cụ chống dịch Covid-19, bởi vậy đây vừa là vấn đề kinh tế vừa là vấn đề đạo đức. Xét về mặt nguyên tắc, Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) đã thừa nhận quyền và nhu cầu thường xuyên của các chính phủ đối với sở hữu trí tuệ trong trường hợp khẩn cấp để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Mặt khác, sở hữu trí tuệ do các hãng dược phẩm như Moderna, Pfizer/BioNTech đang nắm giữ đa phần không phải kết quả từ những đổi mới của chính họ mà là từ rất nhiều kết quả nghiên cứu học thuật được Chính phủ Mỹ tài trợ. Các công ty tư nhân tuyên bố độc quyền đối với sở hữu trí tuệ đang được sản xuất phần lớn bằng nguồn vốn công và khoa học hàn lâm, có nghĩa là có sự đóng góp của người dân và việc đóng thuế của họ.

Dù vậy, không phải tất cả đều mặn mà với đề xuất tạm dỡ bỏ bản quyền vaccine ngừa Covid-19. Theo Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) David Malpass, việc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vaccine có thể dẫn tới nguy cơ cản trở sự đổi mới, nghiên cứu và phát triển vaccine. Cũng không ít ý kiến cho rằng bản quyền vaccine không phải là yếu tố hạn chế việc sản xuất và cung cấp vaccine, biện pháp miễn trừ quyền sở hữu không đồng nghĩa với việc các nước nghèo và các nước kém phát triển có thể sản xuất được vaccine bởi thiếu năng lực sản xuất, công nghệ, kỹ năng và nguyên liệu. Các đại diện ngành công nghiệp dược phẩm thì lập luận rằng việc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ sẽ tước đi lợi nhuận hợp pháp của ngành và các động lực tài chính cho việc phát triển dược phẩm trong tương lai.

Thế giới đã có tiền lệ về miễn trừ quyền sở hữu trí tuệ đối với thuốc chữa bệnh, như việc sao chép và bán thuốc điều trị HIV/AIDS.  

Theo THANH SƠN/QĐND